Κλίμακες και λαικοί δρόμοι

Έπειτα από δική σας απαίτηση ,αναρτώ αυτό το άρθρο και θα προσπαθήσω να εξηγήσω με πολύ απλό τρόπο (όπως κάνουμε σε όλα τα άρθρα μας πάντα) τι είναι οι κλίμακες και οι λαϊκοί δρόμοι.
Ας ξεκινήσουμε λέγοντας ότι η μουσική που ακούμε και που ξέρουμε (όλα τα είδη) είναι γραμμένη πάνω σε κλίμακες. Δεν υπάρχει μουσική ,κλασική,λαϊκή ,σύγχρονη, που να μην είναι γραμμένη επάνω σε κάποια κλίμακα.

Τι είναι η κλίμακα?
Η κλίμακα είναι
μια ακολουθία από τις 7 νότες που όλοι γνωρίζουμε + την πρώτη της σαν όγδοη. Ας μην σας μπερδέψω μιλώντας για συγκεκριμένες κλίμακες (Ντο ματζόρε ,Μι μινόρε ,Φα# ματζόρε ,κ.τ.λ). Ας μιλήσουμε γενικά για τις κλίμακες .
Ας ξεκινήσουμε με τις δύο βασικές κλίμακες που έχουμε στην κλασική άλλα και στην σύγχρονη μουσική.
Την κλίμακα ματζόρε και την κλίμακα μινόρε.
Ποια η διαφορά τους?
Η διαφορά τους είναι τα διαστήματα που υπάρχουν μεταξύ των νοτών τους.
Έτσι όταν θέλουμε να παίξουμε μια κλίμακα ματζόρε τότε θα πρέπει να τηρήσουμε τα διαστήματα που ορίζει η κλίμακα.
Δηλαδή θα πρέπει να απέχει η πρώτη νότα από την δεύτερη έναν τόνο ,η δεύτερη από την τρίτη πάλι έναν τόνο ,η τρίτη από την τέταρτη μισό τόνο (ένα ημιτόνιο),η τέταρτη από την πέμπτη ένα τόνο ,η πέμπτη από την έκτη ένα τόνο, η έκτη από την έβδομη ένα τόνο και η έβδομη από την όγδοη (είναι η πρώτη νότα της κλίμακας) ένα ημιτόνιο. Διαφορά τόνου έχουμε όταν έχουμε διαφορά μια ολόκληρης νότας (π.χ μεταξύ Ντο και Ρε) και διαφορά ημιτονίου όταν έχουμε διαφορά μισής νότας (π.χ μεταξύ Ντο και Ντο#) .
Έτσι σε μια κλίμακα ματζόρε σχηματίζεται η παρακάτω αναλογία.

Τόνος-τόνος-ημιτόνιο-τόνος-τόνος-τόνος-ημιτόνιο

Δηλαδή αν στο πιάνο ξεκινήσουμε να παίζουμε στα λευκά μονάχα πλήκτρα ξεκινώντας από νότα Ντο και καταλήγοντας πάλι σε Ντο τότε θα έχουμε παίξει μια ματζόρε κλίμακα (ως γνωστό η απόσταση μεταξύ Μι και Φα και μεταξύ Σι και Ντο είναι ημιτόνια) .
Και αυτό γιατί μεταξύ Ντο και Ρε έχουμε τόνο ,μεταξύ Ρε και Μι έχουμε τόνο ,μεταξύ Μι και Φα ημιτόνιο ,μεταξύ Φα και Σολ τόνο, μεταξύ  Σολ και Λα τόνο ,μεταξύ Λα και Σι τόνο και μεταξύ Σι και Ντο ημιτόνιο
Ποια κλίμακα όμως? μα φυσικά την Ντο ματζόρε κλίμακα ,αφού από τη νότα Ντο ξεκινήσαμε.
Αν π.χ ξεκινήσουμε από τη νότα Φα# και καταλήξουμε πάλι σε Φα# τηρώντας τα διαστήματα μεταξύ των νοτών που ορίζει η ματζόρε κλίμακα τότε θα έχουμε παίξει την Φα# ματζόρε,τόσο απλά

Δηλαδή
Φα# τόνος Σολ# τόνος Λα# ημιτόνιο Σι τόνος Ντο# τόνος Ρε# τόνος Μι# ημιτόνιο Φα#

Έτσι μπορούμε να παίξουμε όλες τις κλίμακες ματζόρε ξεκινώντας από την νότα που θέλουμε ,απλά τηρώντας τα σωστά διαστήματα.

Ο τρόπος που περιγράψαμε παραπάνω είναι ο ματζόρε τρόπος. Τον ονομάζουμε πλέον τρόπο για να χρησιμοποιούμε την ονομασία κλίμακα όταν αναφερόμαστε σε συγκεκριμένη κλίμακα πλέον (Ντο ματζόρε ,Σολ ματζόρε ,κ.τ.λ).

Αντιστοίχως υπάρχει και ο μινόρε τρόπος. Είναι αντίστοιχος του ματζόρε άλλα με διαφορετικά διαστήματα μεταξύ των νότων . Η κάθε μινόρε κλίμακα βγάνει από την αντίστοιχη σχετική της ματζόρε κλίμακα (και φυσικά παίρνει και τον οπλισμό της)

Πώς?απλά έχοντας ως βάση την ματζόρε κλίμακα που θέλουμε και κατεβαίνοντας κατά ένα τόνο και ένα ημιτόνιο.
Δηλαδή από την Ντο ματζόρε εάν κατέβουμε 1 τόνο και ένα ημιτόνιο φτάνουμε στη Λα μινόρε που είναι και η σχετική της κλίμακα.
Τις λέμε σχετικές διότι έχουν τον ίδιο οπλισμό .Π.χ καμία δίεση ή ύφεση για την Ντο ματζόρε ,καμία και για την σχετική της Λα μινόρε.

Αντιστοίχως αν πάρουμε π.χ την Φα# ματζόρε και κατεβούμε ένα τόνο και ένα ημιτόνιο τότε πάμε στην σχετική της Ρε# μινόρε.Ο οπλισμός της Φα# ματζόρε όπως είδαμε παραπάνω είναι φα#,ντο#,σολ#,ρε#,λα#,μι# ,άρα τον ίδιο οπλισμό θα έχει και η Ρε#μινόρε. Η μόνη τους διαφορά είναι ότι στην περίπτωση της Φα# ματζόρε ξεκινάμε από Φα# και καταλήγουμε σε Φα#, ενώ στη Ρε# μινόρε ξεκινάμε από Ρε# και καταλήγουμε σε Ρε#.
Αν όμως δούμε λιγάκι τα διαστήματα μεταξύ των νότων του μινόρε τρόπου τόπου θα δούμε ότι είναι διαφορετικά από τα διαστήματα του ματζόρε αφού ξεκινάμε από άλλη νότα.
Στον μινόρε τρόπο δηλαδή έχουμε τα εξής διαστήματα.

Τόνος-ημιτόνιο-τόνος-τόνος-ημιτόνιο-τόνος-τόνος

Στην ουσία η μινόρε κλίμακα είναι μια ματζόρε που απλά η πρώτη της νότα (η νότα που ξεκινάει δηλαδή) είναι κατά 1 τόνο και 1 ημιτόνιο πιο χαμηλά από την σχετική της ματζόρε. Αυτή η διαφορά την κάνει να έχει και διαφορετικά διαστήματα μεταξύ των νοτών της.
 

Αφού ξεκαθαρίσαμε και καταλάβαμε τι σημαίνει ματζόρε και τι μινόρε κλίμακες ας δούμε λιγάκι βαθύτερα το μινόρε τρόπο.
Στον μινόρε τρόπο αντίθετα με τον ματζόρε έχουμε και άλλες δυο παραλλαγές που χρησιμοποιούμε.
Ποιες είναι αυτές?
Είναι η αρμονική και η μελωδική μινόρε. Ας δούμε τι διαφορές έχουνε με την κλασική μινόρε που περιγράψαμε παραπάνω.

Η αρμονική είναι η κλίμακα μινόρε μόνο που έχει αυξημένη κατά 1 ημιτόνιο την έβδομη νότα της.
Αν δηλαδή η σχετική της Ντο ματζόρε κλίμακας ,η Λα μινόρε δηλαδή, έχει τις παρακάτω νότες

Λα Σι Ντο Ρε Μι Φα Σολ Λα

Τότε η Αρμονική Λα θα είναι ως εξής

Λα Σι Ντο Ρε Μι Φα Σολ#(υψώνουμε την 7 νότα κατά ένα ημιτόνιο) Λα.
Αυτό το τρημιτόνιο (1 τόνος και 1 ημιτόνιο) που δημιουργείται μεταξύ Φα και Σολ# (μεταξύ της έκτης και της έβδομης νότας) δημιουργεί και αυτό το ανατολίτικο άκουσμα που έχει η αρμονική μινόρε.

Αντιστοίχως η μελωδική μινόρε δημιουργείτε αν στην υπάρχον αρμονική μας ,υψώσουμε κατά ένα ημιτόνιο και την 6 νότα μας. Δηλαδή η Μελωδική Λα μινόρε θα είναι

Λα Σι Ντο Ρε Μι Φα# (υψωμένη έκτη νότα) Σολ# (υψωμένη έβδομη ήδη απο την αρμονική ) Λα

Η ιδιαιτερότητα της μελωδικής είναι ότι η παραπάνω μορφή της ισχύει μόνο στο ανέβασμα. όταν χρειαστεί να κατέβουμε τη κλίμακα ,τότε παίζεται σαν απλή μινόρε (χωρίς υψωμένες έκτη και έβδομη νότα).
Δηλαδή στη μελωδική ανεβαίνουμε έτσι
Λα Σι Ντο Ρε Μι Φα# Σολ# Λα
και κατεβαίνουμε έτσι
Λα Σολ Φα Μι Ρε Ντο Σι Λα

Στα παραπάνω παραδείγματα χρησιμοποιήσαμε τη Ντο ματζόρε και την σχετική της μινόρε την Λα. Αντιστοίχως μπορείτε να χρησιμοποιήσετε όποια κλίμακα εσείς θέλετε για να κάνετε τα δικά σας παραδείγματα -πειράματα για να κατανοήσετε πλήρως το σκεπτικό.

Ας έρθουμε στους λαϊκούς δρόμους τώρα.
Οι λαϊκοί δρόμοι δεν είναι τίποτα άλλο πάρα τρόποι όπως ο ματζόρε και ο μινόρε τρόπος.
Δηλαδή ορίζοντας τα διαστήματα μεταξύ των νοτών δημιουργούμε και αντίστοιχους λαϊκούς δρόμους όπου και αυτοί ξεκινώντας από την νότα που θέλουμε δημιουργείται η συγκεκριμένη κλίμακα. Δηλαδή π.χ ο Χιτζάζ δρόμος μπορεί να εκτελεσθεί από Ντο από Ρε από Σολ# κ.τ.λ .

Ποιοι είναι ακριβώς οι λαϊκοί δρόμοι, θα ασχοληθούμε εκτενέστερα σε άρθρο που θα ακολουθήσει.
Προς το παρών είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσετε μέσα από το άρθρο που διαβάσατε παραπάνω τι είναι τρόπος και τι κλίμακες και ποια η σχέση μεταξύ τους.